Deze week een blog over taal en jongeren. Jaap van Dam, bestuursvoorzitter van het Ichthus College in Veenendaal, reageert op een aantal vragen. Deze ervaren en bevlogen schoolbestuurder merkt dagelijks hoe woorden van waarde zijn en hoe belangrijk het is om een goed voorbeeld te geven. #weetwatjezegt!

Om maar met de deur in huis te vallen, verruwt de taal onder jongeren?

Naar mijn beleving is dat zo. De verruwing van de taal gaat sluipenderwijs en wordt vaak ongemerkt of onbewust door jongeren overgenomen. Het gevolg daarvan is dat het door de jongeren niet wordt ervaren als een probleem, laat staan dat het gezien wordt als een kwalijke ontwikkeling. Lang niet altijd wordt beseft dat woorden er écht toe doen en bij anderen zelfs pijn kunnen doen. Er is dus niet uitsluitend sprake van een op zichzelf staand probleem van taalverruwing. Ook het besef dat dit een probleem is, ontbreekt in veel gevallen. Je kunt dus niet stellen dat de toenemende taalverruwing direct veroorzaakt wordt door een toenemende wil om mensen pijn te doen of respectloos te behandelen.

In hoeverre helpen sociale media bij de vorming van goede woorden?

Op dit moment draagt sociale media voornamelijk bij aan de vorming van slechte of ruwe woorden. Andersom zouden de sociale media net zo goed een positieve rol kunnen spelen in het gebruik van taal. Het is dan wel heel belangrijk om goed te begrijpen hoe de sociale media door jongeren worden gebruikt en aansluiting te zoeken bij de leefwereld van de jongere. Helaas moeten we constateren dat het niet alleen de sociale media zijn die momenteel een negatieve rol spelen bij de taalverruwing. Ook de voorbeelden uit de politiek waarin volwassen mensen elkaar ruw en respectloos bejegenen doet wat met de jongeren. Jongeren waar ik met name mee te maken heb, middelbare scholieren, bevinden zich in een belangrijke fase van hun leven. In deze fase, waarin ze voor een belangrijk deel gevormd worden tot wie ze straks zullen zijn als volwassene, hebben ze behoefte aan identificatiefiguren waaraan ze zich kunnen spiegelen. Met name de ouders en/of verzorgers spelen hier een belangrijke rol. Goed voorbeeld doet goed volgen! In dat opzicht maak ik me wel zorgen en heb ik het gevoel dat ook in de christelijke gezinnen steeds minder met eerbied over God en met respect over de naasten wordt gesproken…..  
 
Hoe blijf je als jongere in gesprek in een tijd van sociale afstand?

Voor de jongeren is de smartphone een verlengstuk van hun persoonlijkheid. Wanneer ze elkaar niet fysiek kunnen ontmoeten, is de smartphone het meest gebruikte middel voor contact. App, Instagram, TikTok en steeds weer nieuwe mogelijkheden worden veelvuldig gebruikt. Al deze mogelijkheden worden gekenmerkt door snelheid. Impulsief reageren, afkortingen en straattaal zijn aan de orde van de dag. In nog mindere mate wordt er nagedacht over de impact van de gebruikte woorden bij de ontvanger. Door het gebrek aan context en non-verbale communicatie leidt deze manier van communiceren vaak tot misverstanden of zelfs ruzies onder jongeren.
 
Heeft de afgelopen periode van de pandemie ook positieve dingen of nieuwe inzichten gebracht?

Zeker! Een gezegde is: “Begeren is ontberen”. Zelf merk ik hoe blij leerlingen weer zijn dat ze elke dag naar school kunnen om elkaar te ontmoeten. Dat is niet te vervangen door nog meer gebruik te gaan maken van social media.
 
De brief roept op om goede woorden te gebruiken. Hoe geeft u daar persoonlijk invulling aan?

De brief heeft het, naast goede woorden, over vriendelijkheid, respect en positivisme. In mijn ogen allemaal erg belangrijk! In de schoolomgeving zijn dit zaken die bepalend zijn voor het goede contact tussen bijvoorbeeld docent en leerling. Vanuit mijn eigen rol als leidinggevende probeer ik deze aspecten in de praktijk te brengen in mijn contacten met de docenten. In de hoop en verwachting dat zij vervolgens ook zo omgaan met onze leerlingen. De afgelopen coronaperiode heeft aangetoond dat persoonlijke aandacht, werkelijk interesse tonen in je medemens met al zijn/haar onzekerheden en vragen, van cruciaal belang is. Als volwassenen zo met elkaar omgaan pikken jongeren dit haarscherp op. Wanneer jongeren op school respectloos, negatief en vol wantrouwen spreken over onze overheid of over de schoolregels, dan is dat meestal het gevolg van wat ze gehoord en gezien hebben van ouderen, zoals ouders, politici of docenten. Kortom, onze voorbeeld rol als volwassene is  heel belangrijk.